استرس

استرس چیست؟

استرس را می‌توان یکی از شایع ترین و رایج‌ترین مشکلاتی دانست که در جامعه امروزی ما وجود دارد. متاسفانه بخش قابل توجهی از افراد جامعه درگیر این عارضه بوده و کیفیت زندگیشان به وسیله آن کاهش پیدا کرده است. با این حال اکثریت افراد به خوبی ماهیت آن را درک نکرده و در درمان آن عاجز هستند. این فاکتور سبب می‌شود تا نتوانند به خوبی امورات خود را انجام داده و برنامه‌های زندگی‌شان را به ثمر برسانند.

ما در ادامه این مقاله سعی داریم تا مرور کاملی بر روی آن داشته و تمام جنبه‌هایش را خدمت شما عزیزان ذکر کنیم. لذا اگر شما درگیر استرس بوده یا تمایل دارید که ماهیت آن را به شیوه مناسب‌تری درک کنید، توصیه می‌کنیم که حتماً ما را تا انتهای این مقاله همراهی فرمایید.

قبل از اینکه بخواهیم به جنبه‌های مختلف استرس بپردازیم، بهتر است ابتدا با ماهیت آن آشنا شوید. متاسفانه اکثریت افراد نمی‌دانند که استرس چیست؟ در این رابطه باید عنوان کنیم که اصولاً استرس، واکنش طبیعی بدن ما به اتفاقات و حوادثی است که در پیرامون مان رخ می‌دهد.

عموماً زمانی که انسان تحت فشار یا شرایط ناخوشایند قرار بگیرد، بدن برای آماده کردن وی جهت حالت‌های دفاعی و جلوگیری از مشکلات بیشتر، شروع به ترشح برخی از هورمون‌ها مانند کورتیزول کرده و بدن را در شرایط مشخصی به نام حالت گریز قرار می‌دهد. در این حالت ضربان قلب افزایش یافته و میزان قند خون هم بالاتر می‌رود.

چنین عاملی سبب می‌شود تا بدن در مقابله با شرایط ناخوشایند، آمادگی بیشتری از خود نشان داده و بتواند به شیوه موثرتری نسبت به دفاع یا فرار اقدام کند. اگرچه این واکنش در طول حیات انسان بسیار موثر بوده و توانسته به بقای آن کمک کند، اما در شرایط فعلی، استرس بیشتر برای مشکلاتی پیش می‌آید که عملا منجر به تهدید حیات انسان نمی‌شود.

با این حال تداوم آن در زندگی شهری امروزی باعث می‌شود تا مشکلات مختلفی برای انسان به وجود بیاید. برای مثال شرایطی را در نظر بگیرید که شما در یک آزمون مهم مانند کنکور شرکت کرده‌اید. مسلماً در این شرایط به دلیل نوع موقعیت و البته اهمیتی که برای شما دارد، نگرانی‌های مختلفی را تجربه کرده و دچار استرس خواهید شد. البته این استرس صرفاً محدود به امتحان نیست.

برای مثال استرس بارداری ، استرس کودکان ، استرس مالی و … شیوه های رایج آن هستند که در موقعیت‌های مختلف رخ می‌دهند. اگرچه وجود استرس به مقدار اندک می‌تواند برای بقا و زندگی انسان موثر باشد، اما تداوم آن در موقعیت‌های گوناگون باعث می‌شود تا عملاً کیفیت زندگی شخص تحت تاثیر قرار گرفته و قادر به انجام امورات روزانه خود نباشد.

متاسفانه بیشتر افراد در مواجهه با علائم استرس، تصور می‌کنند که دچار مشکلات حادی شده اند. برخی از آنها حتی نمی‌دانند که استرس چیست و چگونه باید در جهت رفع آن اقدام کنند. ما سعی داریم تا در ادامه تمام راهکارها و روش‌های آن را به شیوه مناسب خدمت شما بیان کنیم.

علائم استرس

اولین قدم در درمان استرس، شناخت آن است. متاسفانه بیشتر افراد درگیر با آن ،علائم استرس را ندانسته و آن را با مشکلات دیگر اشتباه می‌گیرند. به صورت کلی علائم ناشی از استرس به دلیل ترشح هورمون‌ها و البته شرایط روانی است که بدن در آن قرار می‌گیرد. برخی از این علایم با نشانه‌های مشکلات حاد مانند سکته قلبی تشابه دارند. همین عامل هم منجر می‌شود که افراد دچار نگرانی‌های بیشتری شوند.

با این حال باید عنوان کنیم که علایم استرس عموماً گذرا بوده و در ترکیب با موارد دیگر می‌توان به سادگی آنها را تشخیص داد. ما در ادامه برخی از این علائم را خدمت شما عزیزان ارائه می‌دهیم که می‌تواند در مدیریت استرس به شما کمک کرده و مانع از اقدامات اشتباه در طول این مسیر بشود.

افزایش تعداد یا سرعت تنفس
افزایش ضربان قلب و متعاقباً افزایش فشار خون
کاهش فعالیت سیستم گوارش بدن و هضم دیرتر غذا
افزایش احتمال ریفلاکس حنجره
کاهش قدرت سیستم دفاعی بدن به دلیل ترشح بیش از اندازه کورتیزول که منجر به سرکوب آن خواهد شد. این موضوع به عنوان مهمترین تاثیر استرس روی سیستم ایمنی بدن قلمداد می‌شود.
افزایش هوشیاری بدن برای مقابله با مشکلات احتمالی و به وجود آمدن اختلالات خواب
کاهش میل جنسی یا عملکرد جنسی
احتمال بروز درد در دست چپ
تغییر رنگ مدفوع به دلیل اختلالات سیستم گوارشی
خستگی ماهیچه‌ها به دلیل انقباض بیش از اندازه جهت آمادگی در شرایط مختلف
درد یا گرفتگی ماهیچه‌ها
تحریک پذیری و بی‌قراری
احتمال بروز سردرد سرگیجه و یا لرزش اندام‌های بدن
بروز حملات پانیک یا ترس
احساس غمگین بودن یا افسردگی

این موارد را می‌توان جزو رایج‌ترین علائم استرس دانست که در افراد رخ می‌دهد. لازم به ذکر است که تشابه مختلفی میان این علایم با مشکلات دیگر وجود دارد. لذا نباید به صورت سرخود نسبت به استفاده از روش‌های درمانی دیگر روی بیاورید.

انواع استرس

یکی از موضوعات شاخصی که متاسفانه بیشتر افراد شناخت کافی در رابطه با آن ندارند، انواع استرس است. برخلاف آن چیزی که بیشتر مردم تصور می‌کنند، استرس انواع مختلفی دارد. این موضوع می‌تواند متناسب با موقعیتی که باعث ایجاد آن می‌شود، تغییر کند. ولی به صورت کلی و بر مبنای آموزه‌های روانشناسی، استرس‌ها را بر اساس عمر و البته تعداد دفعات به وجود آمدن آنها ارزیابی می‌کنند. ما در ادامه سعی کرده ایم تا انواع استرس را خدمت شما عزیزان شرح دهیم.

استرس لحظه‌ای یا کوتاه مدت

این گروه از استرس‌ها غالباً در اثر عوامل محیطی گذرا مانند شرکت در یک آزمون یا قرارگیری در یک موقعیت خاص به وجود می‌آید. عمر این استرس‌ها کوتاه بوده و غالباً برای چند لحظه یا چند ساعت افراد را درگیر خواهد کرد. از آنجایی که این استرس باعث می‌شود تا شخص برای موقعیت مذکور آماده شود، عموماً به عنوان استرس مثبت شناخته می‌شود. لازم به ذکر است که اگر موقعیت بیش از اندازه برای افراد دشوار باشد، ممکن است علائم استرس ادامه پیدا کرده و به سطح دیگری برسد.

استرس مکرر یا تکرار شونده

یکی دیگر از انواع استرس به عنوان مکرر یا تکرار شونده شناخته می‌شود. این دسته از استرس‌ها بر خلاف نمونه قبلی، به دفعات زیاد در طول روز یا هفته برای شخص رخ می‌دهد. دلیل اصلی آنها هم سبک زندگی افراد و درگیر بودن با عوامل استرس زای مختلف است.
چنین عاملی هم سبب شده تا افراد درگیر با آن، مداوم پریشان و کج خلق باشند. آنها به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی همواره دیرشان شده و بایستی به سرعت کاری را انجام دهند. این موضوع نوعی حس رقابت جویی را در آنها به وجود آورده که در نهایت منجر به بی‌صبری و آشفتگی شان می شود.

عوارض استرس

اگرچه استرس به صورت مقطعی و گذرا می‌تواند برای بقای انسان و سلامت او مفید باشد، اما تداوم آن می‌تواند مشکلات مختلفی را برای وی به دنبال داشته باشد. با این حال اکثریت افراد اطلاعاتی در رابطه با عوارض استرس و تاثیرگذاری‌های آن بر روی زندگی انسان ندارند. همین عامل هم باعث می‌شود تا مشکلات مختلفی گریبانگیر شان شود که گاهاً تاثیرات جبران ناپذیری دارد.
در حالت کلی استرس باعث می‌شود تا واکنش‌های شیمیایی مختلفی در بدن رخ داده هورمون‌های گوناگونی ترشح شود. یکی از این هورمون‌ها کورتیزول می‌باشد که سبب می‌شود قند ذخیره شده به صورت گلیکوژن، تجزیه شده و به عنوان گلوکز وارد جریان خون شود. این عامل میزان انرژی سلول‌های بدن جهت مقابله با هرگونه تهدید احتمالی را افزایش می‌دهد.

در کنار آن عملکرد دستگاه گوارش کاهش پیدا کرده و انرژی بدن معطوف هوشیاری و انجام واکنش‌های سریع خواهد شد. در کنار آن تعداد ضربان قلب و به طبع آن فشار خون هم افزایش می‌یابد. اگرچه این موارد ممکن است در کوتاه مدت جالب به نظر برسند، اما باید عنوان کنیم که تداوم آنها سبب می‌شود تا در نهایت مشکلات مختلفی برای انسان ایجاد شود. ما در ادامه برخی از این عوارض استرس زا خدمت شما عزیزان شرح داده ایم که جهت درک اثر گذاری آن مفید خواهد بود.

بروز مشکلات قلبی و عروقی
سرکوب سیستم ایمنی بدن و کاهش توانایی در مقابله با بیماری‌های مختلف
به وجود آمدن پرخوری عصبی و افزایش وزن در اثر آن
بروز مشکلات مختلف در دستگاه گوارش مانند رفلاکس اسید معده و ورم معده
بروز اختلالات جنسی مانند اختلال در نعوظ یا ارگاسم و کاهش میل جنسی
بروز مشکلات پوستی مانند ریزش مو، اگزما، آکنه و …
به وجود آمدن اختلالات ذهنی پیچیده‌تر مانند افسردگی و اضطراب
بروز اختلال در چرخه قاعدگی خانم‌ها
کاهش سطح تمرکز
کاهش میزان خلاقیت
عدم توانایی در به انجام رساندن کارها
به وجود آمدن اختلالات خواب
کاهش قدرت تصمیم گیری
پایین آمدن سطح اعتماد به نفس و ظهور مشکلاتی مانند افسردگی یا بی‌قراری
و….

چگونه استرس را کنترل کنیم ؟

متاسفانه به دلیل زندگی دیجیتالی که در عصر حاضر مرسوم شده، بسیاری از افراد درگیری استرس و مشکلات مربوط به آن هستند. این مولفه‌ای هم سبب شده تا بسیاری از متقاضیان به دنبال این پرسش باشند که چگونه استرس را کنترل کنیم. این موضوع تا جایی در آنها ریشه دوانده که آرزوی خواب بدون استرس را دارند. به همین جهت است که مدام به سمت استفاده از قرص ضد استرس و راهکارهای دیگر می روند. در این رابطه باید عنوان کنیم که خوشبختانه می‌توان با استفاده از راهکارهای ساده و اصولی، نسبت به کنترل و مدیریت استرس اقدام کرد.

به صورت کلی باید بدانید که منشا استرس، ذهن و افکار مربوط به آن می‌باشد. به همین جهت اگر بتوانید ذهن خود را کنترل کنید، مسلماً می‌توانید تا حد زیادی به درمان استرس نزدیک شوید. به عنوان بهترین راهکار ممکن سعی کنید تا بر روی لحظه حال تمرکز کرده و ذهن خود را از افکار آلوده یا دغدغه های بیش از اندازه دور کنید. بدین منظور انجام تکنیک‌های ذهن آگاهی می‌تواند بسیار موثر باشد. همچنین کمک گرفتن از مدیتیشن و راهکارهای مرتبط با آن هم می‌تواند مزایای بسیاری را برای شما به دنبال داشته باشند. خوشبختانه این روزها آموزش‌های رایگان مختلفی پیرامون مدیتیشن و اصول آن یافت می‌شود که می‌توانید به سادگی از آنها بهره ببرید.

انجام ورزش یکی دیگر از راهکارهای اصولی و کارآمدی است که می‌تواند به شما کمک کند تا استرس خود را کنترل کرده و میزان آن را کاهش دهید. با این حال اگر به صورت لحظه‌ای دچار حملات استرس یا پانیک می‌شوید، استفاده از تکنیک تنفس مربعی می‌تواند برای شما بسیار مناسب باشد. بدین منظور بر روی نفس‌های خود تمرکز کرده و سعی کنید تا هر مرحله از تنفس، ۴ ثانیه به طول بینجامد. این عامل ذهن شما را بر روی لحظه حال و نوع نفس کشیدنتان متمرکز خواهد کرد.

به همین جهت استرستان هم کاهش پیدا می‌کند. یکی دیگر از این روش‌ها، شمارش می‌باشد. توصیه می‌کنیم از یک رقم رندوم مانند عدد ۹۵ شروع کرده و تا ۱۰ رقم پایین‌تر آن را به ترتیب از بالا به پایین بشمارید. این کار سبب می‌شود تا ذهنتان درگیر چینش اعداد و ترتیب آنها شود که این مولفه هم به نوع خود ذهنتان را از عامل استرزا دور خواهد کرد. افزون بر این موارد راهکارهای دیگری هم می‌تواند در کنترل استرس به شما کمک کند که ما در ادامه برخی از آنها را ذکر می‌کنیم.

دور کردن کمالگرایی
داشتن برنامه‌ریزی
تعیین هدف‌ها
جلوگیری از اهمال کاری
داشتن خواب مناسب
یادداشت کردن ریشه عوامل استرزا
کمک گرفتن از مشاور
واقع نگر بودن
صحبت کردن با دیگران
قرار گرفتن در جمع
انجام کارهای گروهی
و …

چنانچه شما هم جزو افرادی هستید که مدام می‌پرسند چگونه استرس را کنترل کنیم، حتماً یکی از راهکارهای فوق را در پیش بگیرید. بدون شک این موضوع می‌تواند به شما کمک کند تا به شیوه بسیار ساده‌تر با مشکل خود کنار آمده و در جهت رفع آن گام بردارید.

استرس و تاثیرش در کیفیت زندگی

یکی از موضوعات شاخصی که باعث شده تا استرس به عنوان یک مشکل حاد در جامعه امروزی ما قلمداد شود، تاثیرش بر روی کیفیت زندگی افراد می‌باشد. متاسفانه بخش قابل توجهی از عدم موفقیت افراد، به دلیل درگیر بودن آنها با استرس می‌باشد. به بیان ساده‌تر استرس موجب شده تا زندگی آنها دستخوش تغییرات مختلفی شود که امکان بهره بردن از فرصت‌ها را برایشان ناممکن می‌سازد.

در حالت کلی استرس باعث می‌شود تا اعتماد به نفس افراد کاهش پیدا کرده و نوعی حالت بی‌قراری و ناآرامی داشته باشند. این عامل همان چیزی است که به مرور زمان احتمال موفقیت آن ها در برنامه‌ها و مسیرهای مختلف زندگی‌شان را کاهش می‌دهد. افزون بر این موارد استرس می‌تواند میزان تمرکز افراد و البته تسلط آنها بر مفاهیم مختلف را کاهش دهد. این عامل در موقعیت‌های مختلفی مانند امتحان‌های کنکور و موارد مشابه، اهمیت بسیار زیادی به خود می‌گیرد.

همچنین شدت گرفتن استرس باعث می‌شود تا به مرور زمان، فرد پرخاشگر شده یا شخصیتی منزوی و گوشه‌گیر پیدا کند. هر دوی این حالت‌ها در نهایت باعث می‌شود تا روابط اجتماعی شخص تحت تاثیر قرار گرفته و به مرور از اجتماع دور شود. این عامل نه تنها شدت مشکلات او را افزایش می‌دهد؛ بلکه فرصت‌های مختلف زندگی را هم از وی سلب خواهد کرد. ترکیب این موارد در کنار درگیر شدن با مشکلات جسمی و ذهنی مختلف دیگری که در بالاتر به آنها اشاره کردیم، باعث می‌شود که کیفیت زندگی افراد مبتلا به استرس، تا حد زیادی کاهش پیدا کند.

درمان استرس

مشکلات و عوامل فوق باعث شده تا بخش قابل توجهی از افراد درگیر با این عارضه، به دنبال درمان استرس باشند. با این حال بیشتر افراد درگیر، به خوبی نمی‌دانند که از چه طریقی برای آن اقدام کنند. در حالت کلی درمان استرس به دو شیوه درمان دارویی و درمان غیر دارویی صورت می‌گیرد.

در شیوه درمان دارویی عموماً از داروهای شیمیایی مختلفی برای کاهش علائم استرس و تغییر واکنش‌های شیمیایی رخ داده در بدن انسان استفاده می‌شود. از جمله آنها می‌توان به انواع داروهای بازجذب کننده سروتونین در مغز، داروهای آرامبخش، داروهای خواب آور و موارد مشابه دیگر اشاره کرد.

متاسفانه بخش قابل توجهی از افراد به محض فهمیدن نوع مشکل خود، به سمت درمان استرس با روش‌های دارویی می‌روند. این موضوع باعث می‌شود تا ضمن تحمل هزینه‌های زیاد، مسیر طولانی‌تری را طی کنند. لذا توصیه می‌کنیم تا صرفاً در موارد استرس حاد یا یا مواقعی که پزشک متخصص استفاده از دارو را تجویز کرده، به سمت آنها روی بیاورید.

اما اگر تمایل دارید به شیوه‌ای اصولی و مناسب استرس خود را رفع کنید، درمان غیر دارویی یا درمان خانگی استرس می‌تواند برای شما راهکار بسیار مناسبی باشد. در این شیوه عموماً از راهکارها و روش‌های استفاده می‌شود که بیشتر افراد می‌توانند به سادگی در خانه آنها را انجام داده و بدین ترتیب استرس خود را تا حد زیادی کنترل کنند.

این روش شامل استفاده از دمنوش‌های گیاهی ، بهبود تغذیه، انجام فعالیت‌های ورزشی، تغییر سبک زندگی، تغییر ذهنیت و دیدگاه، تغییر عادت‌ها و موارد مشابه دیگر است که در بالاتر آنها را خدمت شما عزیزان بیان کردیم. افزون بر این موارد شما می‌توانید با داشتن جلسات مشاوره با یک متخصص حرفه‌ای در این زمینه و بهره گرفتن از روش‌های تراپی گوناگون، تا حد زیادی عارضه مذکورا درمان کنید.

استرس را می‌توان یکی از شاخص‌ترین مشکلاتی دانست که متاسفانه بخش قابل توجهی از افراد در جامعه امروزی به آن مبتلا هستند. با این حال اکثریت مردم اطلاعات جامعی در رابطه با آن نداشته و گاهاً هم آن را با بیماری‌های دیگر اشتباه می‌گیرند. ما در این مقاله سعی کردیم تا مرور جامع و کاملی بر روی این مشکل داشته و جنبه‌های مختلفش را خدمت شما عزیزان بیان کنیم. با این حال اگر هنوز سوال یا ابهامی در این زمینه دارید، می‌توانید از طریق بخش نظرات با ما مطرح فرمایید.

سوالات متداول

آیا استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند؟

بله؛ تداوم استرس موجب می‌شود تا سیستم ایمنی بدن سرکوب شده و توان دفاعی بدن در برابر بیماری‌های مختلف کاهش یابد.

آیا استرس قابل درمان است؟

بله؛ راهکارهای مختلفی برای درمان و کنترل استرس وجود دارد که ما در این مقاله به آنها اشاره کردیم.

مهمترین موضوع برای مدیریت و درمان استرس چیست؟

منشا اصلی استرس نحوه تفکر و ذهنیت افراد می‌باشد؛ لذا با تغییر آن می‌توان تا حد زیادی استرس را کنترل و مدیریت کرد.